پروژهٔ تازه: بهبود قلم FreeSerif برای زبان فارسی

[امید توانا]

دارم کپی‌رایت فونت‌ها رو بررسی می‌کنم و گویا تنها خود فایل فونت به عنوان نرم‌افزار تحت حمایته و نه طرح هنری کاراکترها. اگر اینطوری باشه دست آدم بازتر می‌شه.

[امیرمسعود]

امیر مسعود گرامی پاسخی برای پست قبلیم نداشتی؟ دوست دارم نظرت رو بدونم.

بله خب اینی هم که گفتی یه راهه. باهاشون صحبت کنیم که قلم FreeSerif رو کلاً بردارند از گرینهٔ پیش‌فرض فایرفاکس. ولی من به دلایلی ترجیج می‌دم دنبال این راه نرم. به چند دلیل که بعضی‌هاشون شخصی هم هست.

یکی این که فکر می‌کنم امکان موفق‌شدن‌مون زیاد نیست. این قلم از همیشه در اوبونتو قلم پیش‌فرض فایرفاکس نبود. فکر کنم از نسخهٔ حدود 9.10 این جوری شد. همون موقع هم یه سری اعتراض کردن. حتی یادمه یه گزارش باگ از طرف یه کاربر چینی دیدم که اون هم به شکل زشت نویسه‌های زبون خودش اعتراض داشت. ولی لابد دلیل محکمی داشتند که این تصمیم رو گرفتند و تغییرش ندادند. شاید روی آوردن به این قلم برای بعضی از زبون‌های دیگه (برعکس زبون فارسی) یه پیشرفت بوده. شاید گستردگی قلم براشون از زشت‌بودن نویسه‌ها مهم‌تر بوده: با خودشون گفتند اگه خط فارسی و عربی و چینی زشت باشه بهتر از اینه که برای خط بنگالی مربع نشون بده. حالا به هر دلیلی.

دلیل دیگه اینه که شخصاً ترجیح می‌دم به جای این که وقت و انرژی‌ام رو روی مسایل سیاسی بگذارم (یعنی قانع‌کردن یه گروه که «ای داد و بیداد این قلم بده و باید عوضش کنین») روی یه کار فنی تمرکز کنم. با خودم فکر می‌کنم حتی اگه این قلم پیش‌فرض فایرفاکس در اوبونتو نبود، باز هم درست‌کردنش کار خوبی بود. دوست دارم یه قلم با مجوز GPL به مجموعهٔ قلم‌های فارسی افزوده بشه و دایرهٔ انتخاب کاربران فارسی‌زبان رو بازتر بکنه.

دلیل آخر من هم همون طور که پیش‌تر گفتم اینه که به نظر من این قلم از نظر متریک خیلی قلم خوبی هم هست اتفاقاً. هر چه‌قدر که نمونهٔ نوشته‌ها رو با این قلم و با قلم‌های دیگه مقایسه می‌کنم بیشتر به این نتیجه می‌رسم.

[امیرمسعود]

دارم کپی‌رایت فونت‌ها رو بررسی می‌کنم و گویا تنها خود فایل فونت به عنوان نرم‌افزار تحت حمایته و نه طرح هنری کاراکترها. اگر اینطوری باشه دست آدم بازتر می‌شه.

عالبه. خبرمون کن پس

[امیرمسعود]

در این‌که فونت زشتیه شکی نیست.
به نظرم ر ز ژ و دم واو افتضاحه. گودی ف، نون و ق بیش از حد کشیده است. نقطه‌ها رو گرد کنیم جالب‌تر میشه.
سعی می‌کنم چند موردش رو اصلاح کنم و این‌جا بزارم.

ای ول! منتظرم ببینم به کجا می‌رسیم.

[ساسان]

ممنون امیرمسعود که وقت گذاشتی و دلایلت رو توضیح دادی

یکی این که فکر می‌کنم امکان موفق‌شدن‌مون زیاد نیست. این قلم از همیشه در اوبونتو قلم پیش‌فرض فایرفاکس نبود. فکر کنم از نسخهٔ حدود 9.10 این جوری شد. همون موقع هم یه سری اعتراض کردن. حتی یادمه یه گزارش باگ از طرف یه کاربر چینی دیدم که اون هم به شکل زشت نویسه‌های زبون خودش اعتراض داشت. ولی لابد دلیل محکمی داشتند که این تصمیم رو گرفتند و تغییرش ندادند. شاید روی آوردن به این قلم برای بعضی از زبون‌های دیگه (برعکس زبون فارسی) یه پیشرفت بوده. شاید گستردگی قلم براشون از زشت‌بودن نویسه‌ها مهم‌تر بوده: با خودشون گفتند اگه خط فارسی و عربی و چینی زشت باشه بهتر از اینه که برای خط بنگالی مربع نشون بده. حالا به هر دلیلی.

کاش به گزارش باگ لینک میدادی تا از دلایل کنونیکال مطلع میشدیم. با وجود FontConfig همه جور تنظیمی برای انتخاب فونت‌ها میشه نوشت. گلیف‌های FreeSans برای زبون بنگالی مناسبه؟ خب ما میگیم فقط برای اسکریپت عربی از یه فونت دیگه استفاده کنه. با این سیستم اگر تنها یک فونت هم glyph مربوط به یک کارکتر رو داشته باشه بلاخره تو سیستم سلسله مراتبی FontConfig انتخاب میشه و مربع به نمایش درنمیاد.

دلیل دیگه اینه که شخصاً ترجیح می‌دم به جای این که وقت و انرژی‌ام رو روی مسایل سیاسی بگذارم (یعنی قانع‌کردن یه گروه که «ای داد و بیداد این قلم بده و باید عوضش کنین») روی یه کار فنی تمرکز کنم. با خودم فکر می‌کنم حتی اگه این قلم پیش‌فرض فایرفاکس در اوبونتو نبود، باز هم درست‌کردنش کار خوبی بود. دوست دارم یه قلم با مجوز GPL به مجموعهٔ قلم‌های فارسی افزوده بشه و دایرهٔ انتخاب کاربران فارسی‌زبان رو بازتر بکنه.

فکر کنم تصمیمت رو گرفتی و نتونم تغییرش بدم ولی به نظرم وقتی می‌خوایم مشکلی رو حل کنیم بهتره اول مساله رو کاملا بشناسیم و بعد موثرترین راه‌حل رو انتخاب کنیم. برای بهبود تایپوگرافی پارسی در گنو / لینوکس یا کلا محیط رایانه‌ای باید فراتر از اوبونتو یا صرفا یه فونت فکر کنیم. چی اگر کنونیکال نخواست نسخه جدید فونت رو استفاده کنه؟ (فرض محال) چی اگر یک سال دیگه کاربرهای عرب زبان طراحی ما رو نپسندیدن و به چیزی تغییر دادن که ما دوست نداریم؟ و احتمالات دیگه که بهبود این فونت رو به گزینه مناسبی برای بهبود تایپوگرافی تبدیل نمی‌کنه.
البته به نظرم FreeSerif پروژه محترمی هست و حقش داشتن گلیف‌ها بهتره برای همین دوست دارم مشارکت کنم.

دلیل آخر من هم همون طور که پیش‌تر گفتم اینه که به نظر من این قلم از نظر متریک خیلی قلم خوبی هم هست اتفاقاً. هر چه‌قدر که نمونهٔ نوشته‌ها رو با این قلم و با قلم‌های دیگه مقایسه می‌کنم بیشتر به این نتیجه می‌رسم.

متخصص طراحی فونت نیستم ولی فکر نکنم اصلاح متریک فونت‌ها کار سختی باشه. ما اطلاعات outline رو داریم، نسبت هم درسته پس مساله خاصی نیست.

دارم کپی‌رایت فونت‌ها رو بررسی می‌کنم و گویا تنها خود فایل فونت به عنوان نرم‌افزار تحت حمایته و نه طرح هنری کاراکترها. اگر اینطوری باشه دست آدم بازتر می‌شه.

توی اکثر کشورها از جمله ایالات متحده اینطوریه. منطقی هم هست چون در غیر این صورت با چاپ یک نوشته از فونتی که کپی‌رایتش رعایت نشده گناهکار شناخته میشی! البته تو بعضی از کشورها ظاهر فونت هم قابل کپی رایت هست. بهتره مجوز فونتی که می‌خواید ازش استفاده کنید به دقت بررسی بشه.

[امیرمسعود]

برای ایده‌گرفتن و مقایسه با دیگر قلم‌ها، تصویرهای همهٔ نویسه‌های فارسی رو با قلم‌های دیگه آماده کردم:

DejaVuSans
FreeSerif
KacstPen
Nazli
TimesNewRoman

روی نام قلم‌ها اگه کلیک کنید پروندهٔ پی‌دی‌اف‌شون میاد.

[امیرمسعود]

ممنون امیرمسعود که وقت گذاشتی و دلایلت رو توضیح دادی

ممنون که برات مهمه!

با وجود FontConfig همه جور تنظیمی برای انتخاب فونت‌ها میشه نوشت. گلیف‌های FreeSans برای زبون بنگالی مناسبه؟ خب ما میگیم فقط برای اسکریپت عربی از یه فونت دیگه استفاده کنه. با این سیستم اگر تنها یک فونت هم glyph مربوط به یک کارکتر رو داشته باشه بلاخره تو سیستم سلسله مراتبی FontConfig انتخاب میشه و مربع به نمایش درنمیاد.

من اصلاً‌ با FontConfig آشنا نبودم و نمی‌دونستم که این قدر خفنه! اگر این جوریه که دیگه مشکلی نباید باشه. ولی این همه مدت هیچ کی تنظیمش نکرده؟ عجیبه!

فکر نکنم اصلاح متریک فونت‌ها کار سختی باشه. ما اطلاعات outline رو داریم، نسبت هم درسته پس مساله خاصی نیست.

این که مشکل متریک خیلی مهمه رو استیون وایت، نگهدارهٔ این قلم در پروژهٔ گنو، بهم گفته بود. و خودش می‌گفت که یه عالمه قلم فارسی و عربی رو دیده ولی هیچ‌کدومشون با متریک FreeSerif سازگار نبودن و برای همین نتونسته به‌کارشون ببره. الله اعلم!

[ساسان]

من اصلاً‌ با FontConfig آشنا نبودم و نمی‌دونستم که این قدر خفنه! اگر این جوریه که دیگه مشکلی نباید باشه. ولی این همه مدت هیچ کی تنظیمش نکرده؟ عجیبه!

تنظیمات نوشته شده که عمده تنظیمات مربوط به فونت‌های پارسی برای فونت‌های فارسی‌وب شریف هست. مشکل اصلی اینه که ما فونت پارسی خوبی نداریم که براش تنظیمات بنویسیم.

این که مشکل متریک خیلی مهمه رو استیون وایت، نگهدارهٔ این قلم در پروژهٔ گنو، بهم گفته بود. و خودش می‌گفت که یه عالمه قلم فارسی و عربی رو دیده ولی هیچ‌کدومشون با متریک FreeSerif سازگار نبودن و برای همین نتونسته به‌کارشون ببره. الله اعلم!

به نظرم ایشون دنبال فونتی بوده که دقیقا خود گلیف‌ها رو کپی کنه که پیدا نکرده. اطلاعات گلیف هرجوری که باشه می‌تونی می‌تونیم با متریک جدید سازگارش کنیم ولی بدن شک زمان میبره.
راستی یه سوال: برای ادیت کردن گلیف‌ها از چه برنامه‌ای استفاده می‌کنی؟ روی سیستم اصلیم با اجرای FontForge کل سیستم‌عامل کرش میکنه.

[امیرمسعود]

راستی یه سوال: برای ادیت کردن گلیف‌ها از چه برنامه‌ای استفاده می‌کنی؟ روی سیستم اصلیم با اجرای FontForge کل سیستم‌عامل کرش میکنه.

من با همین فونت‌فورج که گفتی کار می‌کنم. آره خیلی کرش می‌کنه. برای همین من هر ده ثانیه یه بار Ctrl+S می‌زنم! یه سری کرش داره که خودت دستت میاد چه وقتایی پیش میاد و از اون‌ها می‌پرهیزی.

ولی هیچ وقت کل سیستم عامل من رو نترکونده فونت‌فورج. متأسفانه برنامهٔ دیگه‌ای هم نمی‌شناسم.

[ساسان]

من با همین فونت‌فورج که گفتی کار می‌کنم. آره خیلی کرش می‌کنه. برای همین من هر ده ثانیه یه بار Ctrl+S می‌زنم! یه سری کرش داره که خودت دستت میاد چه وقتایی پیش میاد و از اون‌ها می‌پرهیزی.

از کدوم نسخه FontForge استفاده می‌کنی؟ خیلی از کرش‌ها با آخرین نسخه حل میشه. از همه بهتر این‌که آخرین نسخه کد رو از git بگیری کامپایل کنی +
مشکل من بیشتر به درایور گرافیکم بر میگرده که از glamor استفاده میکنه وگرنه روی لپتاپم FontForge مشکلی نداره.
Sorts Mill Tools یک گزینه دیگه است که از FontForge فورک شده اما هنوز نسخه پایداری ازش منتشر نشده، کدش هم فعلا برای من کامپایل نمیشه!

[امیرمسعود]

از کدوم نسخه FontForge استفاده می‌کنی؟ خیلی از کرش‌ها با آخرین نسخه حل میشه. از همه بهتر این‌که آخرین نسخه کد رو از git بگیری کامپایل کنی +
مشکل من بیشتر به درایور گرافیکم بر میگرده که از glamor استفاده میکنه وگرنه روی لپتاپم FontForge مشکلی نداره.
Sorts Mill Tools یک گزینه دیگه است که از FontForge فورک شده اما هنوز نسخه پایداری ازش منتشر نشده، کدش هم فعلا برای من کامپایل نمیشه!

ممنون از اطلاعاتت. مشکل کرش برای من هیچ وقت اون قدر شدید نبود که برم دنبال git ولی خب دفعهٔ بعدی که بخوام با فونت‌فورج کار کنم میرم سراغ این نسخهٔ تازهٔ آزمایشی که ببینم چه قدر بهتر شده.

[MohammadH]

این فونت انجمن هم بد نیستا . این رو هم تستی کنید از لحاظ متریک ها