بزار یه مثال بزنم. ویندوز رو با دبیان مقایسه کنیم و فرض کنیم که خلاف قانون حرکت کردن یا کاری انجام دادن هم ممکن نیست. ویندوز مال مایکروسافت هست و دقیقا باید از اون بخری. اگر یه نفر دیگه بخره نمیتونه به تو بده و بعدش هم تو استفاده کنی هم اون استفاده کنه یعنی غیر قانونی هست. اما در مورد دبیان حتی اگر تو مستقیم به هر دلیلی نتونی از سایتش دانلود کنی چون نرمافزار آزاده میتونی از یه نفر دیگه که میتونه دانلود کنه بگیری. و بعدش خودت هم به بقیه بدی. البته فقط نرمافزار آزاد نیست که همچین ویژگیای داره. رایگانافزارها(freeware) هم معمولا همینطور هستن.
در مورد اندروید، بحثهای زیادی هست که آزاده یا نه. اما در شکل AOSP (اندروید خالص)، تقریبا همه اتفاق نظر دارند که آزاده. البته نمونههایی مثل /e/ و لینیج هم هستند که آزادن و مبتنی بر اندروید ساخته شدن. اما اندرویدی که هوآوی یا سامسونگ رو گوشی شما نصب کرده، نه نیستن.
حالا چرا آزاد نیستن؟ چون میرسیم به بحث تحریم.
تحریم چیه؟ تحریم میگه که آقا شما حق نداری از این نرمافزار من استفاده کنی چون من فکر میکنم تو ممکنه باهاش بمب اتم بسازی؛ که این خلاف آزادی صفرمه که استالمن مطرح کرده (آزادی در استفاده به هر منظوری).
نتیجه؟ اگر شما شرکتی هستی که نرمافزار آزاد تولید میکنه و مردم خاصی از دنیا رو مشمول تحریم میکنی، دیگه نرمافزارت آزاد نیست. همین موضع الان در مورد فدورا هم هست، فدورا آزاد نیست؛ چون دقیقا بخشی از مردم رو تحریم کرده.
در تکمیل حرف محمدرضا حقیری بگم که اندروید خالص آزاده اما کپیلفت نیست در نتیجه شرکتها برش میدارن درایور و یا UI مربوط به خودشون رو میزارن و یه نسخه غیر آزاد اندروید رو روی دستگاههای اندرویدی نصب میکنن و میدن به مردم.
البته بخش کرنل اندروید هم آزاده و هم کپیلفت و شرکتها معمولا سورس لینوکس استفاده شده توی دستگاههاشون رو یا توی وبسایتشون میزارن یا وقتی یه کاربر درخواست میکنه و IMEI گوشیش رو ارائه میده به اون کاربر میدن و بعدش اون کاربر میتونه به هر کس که خواست بده. البته شرکتهایی هم هستن مثل Onyx Boox که با وجود درخواست کاربرا هنوز سورس لینوکس رو تسلیم نکردن ولی خب چون کسی ازشون شکایت نکرده مشکلی هم برای شرکت تا به الآن پیش نیومده.